اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه های قبل یا پس از ترخیص به چه صورت است؟

به استناد ماده ۱۴۴ قانون امور گمرکی، کمیسیون های بدوی و تجدیدنظر برای رسیدگی به اختلافات ناشی از ارزش کالا، تعیین تعرفه، جرائم به استثنای موارد قاچاق و مقررات گمرکی تشکیل می شود.

این کمیسیون ها متشکل از ۵ نماینده به شرح زیر است:

نماینده وزارت اقتصاد و دارایی
نماینده قوه قضائیه
نماینده وزارت صنعت و معدن
نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
نماینده گمرک

به عنوان مثال در خصوص یکی از اختلافات رایج قابل رسیدگی در کمیسیون اختلافات گمرکی می توان به یک نکته اشاره کرد. که گاهی شرکتی که در زمینه واردات کالا فعالیت می کند ارز را با نرخ دولتی دریافت می کند. و محصولی را به یک شرکت خصوصی می فروشد. طبق قانون، ارزش دقیق کالاهای وارداتی پس از واردات باید به گمرک اعلام شود. اما گاهی پیش می‌آید که واردکنندگان مبلغی کمتر از واقعیت را اعلام می‌کنند. و پس از بازرسی گمرک و اطلاع از این موضوع به دلیل تخلف می باشد. و تشکیل پرونده جهت رسیدگی و تعیین مابه التفاوت ارزش کالا به کمیسیون اختلافات گمرکی ارجاع می شود.

ختلافات گمرکی

علت اختلافات گمرکی چیست؟

یکی از اختلافات گمرکی که بین صاحب کالا و گمرک به وجود می آید، اختلاف گمرکی ناشی از تعرفه است. اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه از دو طریق قابل بررسی است: اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه قبل از ترخیص کالا و اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه پس از ترخیص کالا.

اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه های قبل از ترخیص

در صورتی که کارشناسان گمرک پس از اظهار کالا و قبل از ترخیص کالا متوجه ضرر از تعرفه شوند که موجب زیان شود، این اختلاف به وجود می آید. در صورت بروز اختلاف، نحوه رسیدگی به اختلافات گمرکی به این صورت است که ارزیابان موظفند توضیح اختلاف را در اظهارنامه نوشته و امضا کنند. و سپس صورت جلسه تخلف بر اساس مابه التفاوت خسارت توسط سازمان سنجش تنظیم و جهت تعیین جریمه به رئیس گمرک ارائه شود. اگر صاحب کالا نسبت به تعیین تعرفه معترض باشد ابتدا اعتراض خود را در گمرک مطرح می کند. در صورت عدم حل اختلاف موضوع در کمیسیون حل اختلاف گمرکی مطرح می شود.

اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه پس از ترخیص

زمانی که گمرک پس از ترخیص کالا متوجه صحیح نبودن تعرفه اعلامی شود، موظف است مبلغ دریافتی را کسر کند. یکی دیگر از مهمترین اختلافاتی که بین صاحب کالا و گمرک به وجود می آید، اختلافات گمرکی ناشی از ارزش کالا است. این اختلافات زمانی اتفاق می افتد که اسناد ارائه شده توسط صاحب کالا مورد تایید گمرک نباشد، گمرک متوجه می شود که ارزش اظهاری کالا کمتر از ارزش واقعی آن است. از جمله مصادیق اختلافات گمرکی به دلیل ارزش از کالاها، ارزش واردات را می توان کاهش داد. قبل از ترخیص، کاهش ارزش واردات. پس از ترخیص، اضافه پرداختی، یش بود ارزش در واردات، کاهش ارزش صادرات، یش اظهاری در صادرات.

روال رسیدگی به اختلافات گمرکی چگونه است؟

ابتدا پس از تشکیل پرونده به ذینفع اعلام می شود که دفاعیه خود را کتباً اعلام و در تاریخ تعیین شده در جلسه حضور یابد. پس از آن کمیسیون اول رای صادر می کند که طبق قانون و آیین نامه اجرایی امور گمرکی، این تصمیم باید مطابق قانون و در مواردی که نیاز به کارشناسی کارشناسی باشد، موجه و مستند باشد که متاسفانه در بسیاری از موارد تصمیمات صادره عدم رعایت این موارد مشهود است. ذینفع می تواند پس از صدور رأی از سوی کمیسیون بدوی، جز در مواردی که آرای صادره قطعی شده باشد، به کمیسیون تجدیدنظر اعتراض کند.

تعداد اعضا و مدت تصدی آنها

کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی دارای هفت عضو اصلی و پنج عضو علی البدل است. که پنج نفر از اعضای اصلی و پنج عضو علی البدل توسط رئیس گمرک از بین مأموران گمرک و آگاه به امور گمرک انتخاب می شوند. و یک نفر از اعضای اصلی نیز به عنوان کادر نظارتی است. و مخبر وزارت امور اقتصادی و یکی از کارمندان اصلی و مخبر وزارت بازرگانی توسط وزرای ذیربط برای مدت دو سال منصوب می شوند.
اعضای کمیسیون در طول مدت قابل تغییر نیستند. مگر در صورت استعفا یا انتقال به خارج از مرکز یا محکومیت اداری یا کیفری (ماده ۳۰۱ قانون مدنی).

انتخاب رئیس جمهور و معاون رئیس جمهور

از میان کارکنان اصلی کمیسیون، رئیس و نایب رئیس در اولین جلسه کمیسیون با رأی مخفی انتخاب می شوند. و حکم انتصاب هر دو توسط رئیس گمرک صادر می شود.

انتخاب منشی

طبق دستور اداری یکی از کارکنان گمرک به سمت دبیری کمیسیون منصوب می شود. دبیر کمیسیون نیز ممکن است از بین اعضای علی البدل کمیسیون انتخاب شود. ماده ۳۰۳ ق.ق).

محل تشکیل جلسات

محل تشکیل کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی و کمیسیون تجدیدنظر در گمرک ایران خواهد بود (ماده ۱۳۲۴ جمهوری اسلامی ایران).

تشکیل کمیسیون اضافی

در صورت تراکم و تعدد کار، رئیس کمیسیون می تواند از بین اعضای اصلی و علی البدل کمیسیون اضافی زیر نظر خود یا نایب رئیس کمیسیون تشکیل دهد. (ماده ۳۰۴ ۴ قانون مدنی).

وظایف کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی

وظایف کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی به شرح زیر است:

الف- رسیدگی و صدور رأی در مورد مواردی که تشخیص نوع کالای موضوع در مرکز یا شهرستانها از نظر اجرا یا مندرجات تعرفه گمرکی مورد اختلاف باشد. و برای حل اختلاف توسط رئیس گمرک یا شخصی که کتباً از طرف رئیس گمرک تعیین می شود به کمیسیون ارجاع می شود.

ب- رسیدگی به درخواست های ارسالی به گمرک ایران توسط تجار یا گمرک شهرستان. و توسط رئیس کل آن یا شخصی که از طرف رئیس کتباً تعیین می شود برای رسیدگی و روشن شدن نظر به کمیسیون ارجاع می شود.

ج- رسیدگی و صدور حکم به اختلافات ناشی از اجرای مقررات گمرکی و مقررات عمومی صادرات و واردات. و پرونده آن توسط رئیس گمرک یا شخصی که کتباً توسط رئیس گمرک تعیین می شود به کمیسیون ارجاع می شود.

د- مشاوره و اظهار نظر در مورد طرح ها یا گزارش ها یا پیشنهادهایی که به گمرک ایران می رسد. و توسط رئیس گمرک یا شخصی که کتباً توسط رئیس گمرک تعیین می شود به کمیسیون ارجاع می شود. (ماده ۳۰۵ قانون گمرک).

قطعیت تصمیم کمیسیون

تصمیم و تعیین کمیسیون در موارد مشمول دو بند (الف) و (ج) ماده ۳۰۴ آیین نامه اجرایی قانون گمرک (وظایف کمیسیون) اعم از اینکه با اکثریت یا اتفاق آرا صادر شده باشد. اگر اختلاف ۵ میلیون ریال باشد تصمیم قطعی کمتری خواهد بود. اما در موارد مشمول بندهای (ب) و (د) ماده فوق الذکر به استثنای مورد تبصره ۳ ماده ۹۹ قانون اجرایی امور گمرکی (استعلام تعرفه) اعلام نظر شده است. نظر مشورتی کمیسیون خواهد بود (ماده ۳۰۶ قانون مدنی اسلامی).

عدم تکرار آرای صادره

نظرات کمیسیون رسیدگی به امور گمرکی صرفاً در مورد موضوع مورد بررسی (نظریه ماده ۳ گمرک) قابل اعمال است.

قابل استیناف از تصمیم کمیسیون

در مواردی که اختلاف بیش از ۵ میلیون ریال باشد. کمیسیون موظف است در پایان رأی صادره به صراحت اعلام کند که رأی قابل تجدیدنظر است. و در صورت اعتراض یکی از طرفین می تواند ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رأی کمیسیون اختلاف گمرکی (قسمت اخیر ماده ۵۱ قانون امور گمرکی) تقاضای اعاده دادرسی نماید. تبصره ۱ ماده ۳۰۶ قانون مدنی).

تعیین زمان جلسه و ابلاغ مودی

در مواردی که پرونده بخواهد در اجرای بندهای (الف) و (ج) آیین نامه اجرایی ق.ا.گ. بر اساس آیین دادرسی مدنی زمان رسیدگی و مهلت مقرر باید به مؤدی یا نماینده قانونی وی ابلاغ شود. عدم حضور مؤدی یا نماینده قانونی وی به دلیل عذر موجه مانع از رسیدگی کمیسیون نخواهد بود ( تبصره ۲ ماده ۳۰۶ ق.م.ا.

تعداد جلسات منظم کمیسیون

کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی باید حداقل پنج جلسه در هفته تشکیل دهد (ماده ۳۰۷ قانون مدنی).

جلسه فوق العاده

کمیسیون می تواند به دعوت رئیس گمرک یا فردی که کتباً از سوی رئیس گمرک تعیین می شود برای رسیدگی به موضوعی خاص و فوری که صلاحیت رسیدگی به آن را دارد، جلسه فوق العاده تشکیل دهد. (ماده ۳۰۸ قانون مدنی)

عدم حضور اعضای کمیسیون

هر یک از اعضای کمیسیون اعم از اصلی و علی البدل که سه جلسه متوالی بدون عذر غیبت کند از عضویت کمیسیون حل اختلاف گمرکی حذف می شود (ماده ۳۰۹ کمیسیون حل اختلاف گمرکی).

دستور ارجاع پرونده به کمیسیون

مواردی که به کمیسیون ارجاع می شود باید گزارش تفصیلی اداره مربوطه به آن پیوست باشد. و در صورت ارجاع پرونده به درخواست مؤدی، درخواست وی با ذکر شکایات و دلایل اعتراض نیز ضمیمه شود. و اداره مربوطه موظف است در مورد شکایات و دلایل ایرادات مندرج در گزارش نظر دقیق بدهد.
گمرک در صورتی می تواند درخواست نمایندگان اشخاص را در خصوص ارجاع دعاوی به کمیسیون بپذیرد که علاوه بر وکالتنامه رسمی آنها، حق شکایت و درخواست ارجاع به کمیسیون نیز لحاظ شده باشد.
هر زمان که برای کالایی درخواست تعرفه می شود، اداره تعرفه موظف است علاوه بر گزارش اداره مربوطه، برگه مشخصات کامل محصول را تهیه کند. و برای کمیسیون ارسال کند. و در این صورت کمیسیون پس از اجرا و تصویب کلیه مشخصات مذکور را در تصمیم صادره منعکس خواهد کرد. ماده ۳۱۰

ثبت پرونده را در دفتر مخصوص

دبیر کمیسیون موظف است پس از وصول پرونده ها به کمیسیون، آنها را در دفتر مخصوصی قید کند. و طبق دستور به کمیسیون ارائه نکند (ماده ۳۱۱ ق.م.ا).

صدور دستور کمیسیون به منظور رفع نقص پرونده

پرونده هایی که پس از رفع ایرادات و تکمیل پرونده جهت رفع ایرادات و یا مراجعه به آزمایشگاه یا ضمیمه سوابق و … به دفاتر مربوطه عودت داده می شود مجدداً به دبیرخانه ارائه می گردد. دبیر کمیسیون باید این موارد را اولویت بندی کرده و در اولین جلسه به کمیسیون ارائه کند (ماده ۳۱۱ ق.ا.ا.ا.گ.).

آیا می توان نسبت به آرای صادره در پرونده های گمرکی در دیوان عدالت اداری اعتراض کرد؟

مستند به ماده ۱۰ و ۱۱ قانون تشکل ها. رویه دیوان عدالت: اشخاص مقیم ایران در مدت ۳ ماه و اشخاص مقیم خارج از ایران ظرف مدت ۶ ماه می توانند به آرای کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی دیوان عدالت اداری اعتراض کنند.

دیوان عدالت اداری چگونه به اختلافات گمرکی رسیدگی می کند؟

دیوان عدالت اداری بررسی می کند که آیا رأی صادره از کمیسیون حل اختلاف گمرکی طبق قانون صادر می شود یا خیر.

در صورتی که دادگاه تشخیص دهد رای صادره دارای اشکال و نقص است، علاوه بر تخلف، باید تأیید کند که کیفیت ابلاغ و اخذ دفاع از ذینفع به درستی انجام نشده و اصل انطباق رعایت نشده است. به موجب رأی صادره، پرونده مختومه می شود. و رسیدگی مجدد و رعایت موارد مندرج در رأی دادگاه به کمیسیون حل اختلاف گمرک ارجاع می شود.

و در صورتي كه رأي صادره را صحيح بداند ضمن صدور حكم به رد شكايت آن را تأييد مي نمايد.

به اختصار:

پس از طرح شکایت در دیوان عدالت اداری دو تصمیم صادر می شود:

۱- دستور ورود به شکایت و الزام هیئت به رسیدگی مجدد

۲- حکم به رد شکایت

هر دو رأی قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می باشد.

لازم به توضیح است رسیدگی در دیوان عدالت اداری غایب است. و در صورت نیاز طرفین توسط شعبه دعوت می شوند. گروه وکلای دیوان عدالت اداری علاوه بر تنظیم دادخواستها و لوایح مورد نیاز جهت اخذ رأی مثبت در پرونده های وارده به دیوان عدالت اداری اعم از هیأت های رسیدگی و تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات اداری، ماده یک صد کمیسیون، هیأت های رسیدگی به دعاوی و هیأت های تجدیدنظر رسیدگی در دعاوی تأمین اجتماعی و کمیسیون در دعاوی گمرکی سعی در حضور در محضر قاضی محترم و ارائه توضیحات شفاهی دارد. زیرا همانطور که مشخص است تأثیر گفتار حضوری بسیار بیشتر از توضیحات مکتوب است. و این بارها و تجربه در موارد گذشته ثابت شده است.