اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه های قبل یا پس از ترخیص به چه صورت است؟

به استناد ماده 144 قانون امور گمرکی، کمیسیون های بدوی و تجدیدنظر برای رسیدگی به اختلافات ناشی از ارزش کالا، تعیین تعرفه، جرائم به استثنای موارد قاچاق و مقررات گمرکی تشکیل می‌شود.

این کمیسیون ها متشکل از 5 نماینده به شرح زیر است:

نماینده وزارت اقتصاد و دارایی
نماینده قوه قضائیه
نماینده وزارت صنعت و معدن
نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
نماینده گمرک

به عنوان مثال در خصوص یکی از اختلافات رایج قابل رسیدگی در کمیسیون اختلافات گمرکی می‌توان به یک نکته اشاره کرد. که گاهی شرکتی که در زمینه واردات کالا فعالیت می‌کند ارز را با نرخ دولتی دریافت می‌کند. و محصولی را به یک شرکت خصوصی می‌فروشد.

طبق قانون، ارزش دقیق کالاهای وارداتی پس از واردات باید به گمرک اعلام شود. اما گاهی پیش می‌آید که واردکنندگان مبلغی کمتر از واقعیت را اعلام می‌کنند. و پس از بازرسی گمرک و اطلاع از این موضوع به دلیل تخلف می‌باشد. و تشکیل پرونده جهت رسیدگی و تعیین مابه التفاوت ارزش کالا به کمیسیون اختلافات گمرکی ارجاع می‌شود.

ختلافات گمرکی

علت اختلافات گمرکی چیست؟

یکی از اختلافات گمرکی که بین صاحب کالا و گمرک به وجود می‌آید، اختلاف گمرکی ناشی از تعرفه است. اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه از دو طریق قابل بررسی است: اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه قبل از ترخیص کالا و اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه پس از ترخیص کالا.

اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه های قبل از ترخیص

در صورتی که کارشناسان گمرک پس از اظهار کالا و قبل از ترخیص کالا متوجه ضرر از تعرفه شوند که موجب زیان شود، این اختلاف به وجود می‌آید. در صورت بروز اختلاف، نحوه رسیدگی به اختلافات گمرکی به این صورت است که ارزیابان موظفند توضیح اختلاف را در اظهارنامه نوشته و امضا کنند.

سپس صورت جلسه تخلف بر اساس مابه التفاوت خسارت توسط سازمان سنجش تنظیم و جهت تعیین جریمه به رئیس گمرک ارائه شود. اگر صاحب کالا نسبت به تعیین تعرفه معترض باشد ابتدا اعتراض خود را در گمرک مطرح می‌کند. در صورت عدم حل اختلاف موضوع در کمیسیون حل اختلاف گمرکی مطرح می‌شود.

اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه پس از ترخیص

زمانی که گمرک پس از ترخیص کالا متوجه صحیح نبودن تعرفه اعلامی شود، موظف است مبلغ دریافتی را کسر کند. یکی دیگر از مهمترین اختلافاتی که بین صاحب کالا و گمرک به وجود می‌آید، اختلافات گمرکی ناشی از ارزش کالا است.

این اختلافات زمانی اتفاق می‌افتد که اسناد ارائه شده توسط صاحب کالا مورد تایید گمرک نباشد، گمرک متوجه می‌شود که ارزش اظهاری کالا کمتر از ارزش واقعی آن است. از جمله مصادیق اختلافات گمرکی به دلیل ارزش از کالاها، ارزش واردات را می‌توان کاهش داد. قبل از ترخیص، کاهش ارزش واردات. پس از ترخیص، اضافه پرداختی، یش بود ارزش در واردات، کاهش ارزش صادرات، یش اظهاری در صادرات.

روال رسیدگی به اختلافات گمرکی چگونه است؟

ابتدا پس از تشکیل پرونده به ذینفع اعلام می‌شود که دفاعیه خود را کتباً اعلام و در تاریخ تعیین شده در جلسه حضور یابد. پس از آن کمیسیون اول رای صادر می‌کند که طبق قانون و آیین نامه اجرایی امور گمرکی، این تصمیم باید مطابق قانون و در مواردی که نیاز به کارشناسی کارشناسی باشد، موجه و مستند باشد که متاسفانه در بسیاری از موارد تصمیمات صادره عدم رعایت این موارد مشهود است.

ذینفع می‌تواند پس از صدور رأی از سوی کمیسیون بدوی، جز در مواردی که آرای صادره قطعی شده باشد، به کمیسیون تجدیدنظر اعتراض کند.

تعداد اعضا و مدت تصدی آنها

کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی دارای هفت عضو اصلی و پنج عضو علی البدل است. که پنج نفر از اعضای اصلی و پنج عضو علی البدل توسط رئیس گمرک از بین مأموران گمرک و آگاه به امور گمرک انتخاب می‌شوند. و یک نفر از اعضای اصلی نیز به عنوان کادر نظارتی است.

مخبر وزارت امور اقتصادی و یکی از کارمندان اصلی و مخبر وزارت بازرگانی توسط وزرای ذیربط برای مدت دو سال منصوب می‌شوند.
اعضای کمیسیون در طول مدت قابل تغییر نیستند. مگر در صورت استعفا یا انتقال به خارج از مرکز یا محکومیت اداری یا کیفری (ماده 301 قانون مدنی).

انتخاب رئیس جمهور و معاون رئیس جمهور

از میان کارکنان اصلی کمیسیون، رئیس و نایب رئیس در اولین جلسه کمیسیون با رأی مخفی انتخاب می‌شوند. و حکم انتصاب هر دو توسط رئیس گمرک صادر می‌شود.

انتخاب منشی

طبق دستور اداری یکی از کارکنان گمرک به سمت دبیری کمیسیون منصوب می‌شود. دبیر کمیسیون نیز ممکن است از بین اعضای علی البدل کمیسیون انتخاب شود. ماده 303 ق.ق).

محل تشکیل جلسات

محل تشکیل کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی و کمیسیون تجدیدنظر در گمرک ایران خواهد بود (ماده 1324 جمهوری اسلامی ایران).

تشکیل کمیسیون اضافی

در صورت تراکم و تعدد کار، رئیس کمیسیون می‌تواند از بین اعضای اصلی و علی البدل کمیسیون اضافی زیر نظر خود یا نایب رئیس کمیسیون تشکیل دهد. (ماده 304 4 قانون مدنی).

وظایف کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی

وظایف کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی به شرح زیر است:

الف- رسیدگی و صدور رأی در مورد مواردی که تشخیص نوع کالای موضوع در مرکز یا شهرستانها از نظر اجرا یا مندرجات تعرفه گمرکی مورد اختلاف باشد. و برای حل اختلاف توسط رئیس گمرک یا شخصی که کتباً از طرف رئیس گمرک تعیین می‌شود به کمیسیون ارجاع می‌شود.

ب- رسیدگی به درخواست های ارسالی به گمرک ایران توسط تجار یا گمرک شهرستان. و توسط رئیس کل آن یا شخصی که از طرف رئیس کتباً تعیین می‌شود برای رسیدگی و روشن شدن نظر به کمیسیون ارجاع می‌شود.

ج- رسیدگی و صدور حکم به اختلافات ناشی از اجرای مقررات گمرکی و مقررات عمومی صادرات و واردات. و پرونده آن توسط رئیس گمرک یا شخصی که کتباً توسط رئیس گمرک تعیین می‌شود به کمیسیون ارجاع می‌شود.

د- مشاوره و اظهار نظر در مورد طرح ها یا گزارش ها یا پیشنهادهایی که به گمرک ایران می‌رسد. و توسط رئیس گمرک یا شخصی که کتباً توسط رئیس گمرک تعیین می‌شود به کمیسیون ارجاع می‌شود. (ماده 305 قانون گمرک).

قطعیت تصمیم کمیسیون

تصمیم و تعیین کمیسیون در موارد مشمول دو بند (الف) و (ج) ماده 304 آیین نامه اجرایی قانون گمرک (وظایف کمیسیون) اعم از اینکه با اکثریت یا اتفاق آرا صادر شده باشد. اگر اختلاف 5 میلیون ریال باشد تصمیم قطعی کمتری خواهد بود.

اما در موارد مشمول بندهای (ب) و (د) ماده فوق الذکر به استثنای مورد تبصره 3 ماده 99 قانون اجرایی امور گمرکی (استعلام تعرفه) اعلام نظر شده است. نظر مشورتی کمیسیون خواهد بود (ماده 306 قانون مدنی اسلامی).

عدم تکرار آرای صادره

نظرات کمیسیون رسیدگی به امور گمرکی صرفاً در مورد موضوع مورد بررسی (نظریه ماده 3 گمرک) قابل اعمال است.

قابل استیناف از تصمیم کمیسیون

در مواردی که اختلاف بیش از 5 میلیون ریال باشد. کمیسیون موظف است در پایان رأی صادره به صراحت اعلام کند که رأی قابل تجدیدنظر است. و در صورت اعتراض یکی از طرفین می‌تواند ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رأی کمیسیون اختلاف گمرکی (قسمت اخیر ماده 51 قانون امور گمرکی) تقاضای اعاده دادرسی نماید. تبصره 1 ماده 306 قانون مدنی).

تعیین زمان جلسه و ابلاغ مودی

در مواردی که پرونده بخواهد در اجرای بندهای (الف) و (ج) آیین نامه اجرایی ق.ا.گ. بر اساس آیین دادرسی مدنی زمان رسیدگی و مهلت مقرر باید به مؤدی یا نماینده قانونی وی ابلاغ شود. عدم حضور مؤدی یا نماینده قانونی وی به دلیل عذر موجه مانع از رسیدگی کمیسیون نخواهد بود ( تبصره ۲ ماده ۳۰۶ ق.م.ا.

تعداد جلسات منظم کمیسیون

کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی باید حداقل پنج جلسه در هفته تشکیل دهد (ماده 307 قانون مدنی).

جلسه فوق العاده

کمیسیون می‌تواند به دعوت رئیس گمرک یا فردی که کتباً از سوی رئیس گمرک تعیین می‌شود برای رسیدگی به موضوعی خاص و فوری که صلاحیت رسیدگی به آن را دارد، جلسه فوق العاده تشکیل دهد. (ماده 308 قانون مدنی)

عدم حضور اعضای کمیسیون

هر یک از اعضای کمیسیون اعم از اصلی و علی البدل که سه جلسه متوالی بدون عذر غیبت کند از عضویت کمیسیون حل اختلاف گمرکی حذف می‌شود (ماده 309 کمیسیون حل اختلاف گمرکی).

دستور ارجاع پرونده به کمیسیون

مواردی که به کمیسیون ارجاع می‌شود باید گزارش تفصیلی اداره مربوطه به آن پیوست باشد. و در صورت ارجاع پرونده به درخواست مؤدی، درخواست وی با ذکر شکایات و دلایل اعتراض نیز ضمیمه شود. و اداره مربوطه موظف است در مورد شکایات و دلایل ایرادات مندرج در گزارش نظر دقیق بدهد.
گمرک در صورتی می‌تواند درخواست نمایندگان اشخاص را در خصوص ارجاع دعاوی به کمیسیون بپذیرد که علاوه بر وکالتنامه رسمی آنها، حق شکایت و درخواست ارجاع به کمیسیون نیز لحاظ شده باشد.
هر زمان که برای کالایی درخواست تعرفه می‌شود، اداره تعرفه موظف است علاوه بر گزارش اداره مربوطه، برگه مشخصات کامل محصول را تهیه کند. و برای کمیسیون ارسال کند. و در این صورت کمیسیون پس از اجرا و تصویب کلیه مشخصات مذکور را در تصمیم صادره منعکس خواهد کرد. ماده 310

ثبت پرونده را در دفتر مخصوص

دبیر کمیسیون موظف است پس از وصول پرونده ها به کمیسیون، آنها را در دفتر مخصوصی قید کند. و طبق دستور به کمیسیون ارائه نکند (ماده 311 ق.م.ا).

صدور دستور کمیسیون به منظور رفع نقص پرونده

پرونده هایی که پس از رفع ایرادات و تکمیل پرونده جهت رفع ایرادات و یا مراجعه به آزمایشگاه یا ضمیمه سوابق و … به دفاتر مربوطه عودت داده می‌شود مجدداً به دبیرخانه ارائه می‌گردد. دبیر کمیسیون باید این موارد را اولویت بندی کرده و در اولین جلسه به کمیسیون ارائه کند (ماده 311 ق.ا.ا.ا.گ.).

آیا می‌توان نسبت به آرای صادره در پرونده های گمرکی در دیوان عدالت اداری اعتراض کرد؟

مستند به ماده 10 و 11 قانون تشکل ها. رویه دیوان عدالت: اشخاص مقیم ایران در مدت 3 ماه و اشخاص مقیم خارج از ایران ظرف مدت 6 ماه می‌توانند به آرای کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی دیوان عدالت اداری اعتراض کنند.

دیوان عدالت اداری چگونه به اختلافات گمرکی رسیدگی می‌کند؟

دیوان عدالت اداری بررسی می‌کند که آیا رأی صادره از کمیسیون حل اختلاف گمرکی طبق قانون صادر می‌شود یا خیر.

در صورتی که دادگاه تشخیص دهد رای صادره دارای اشکال و نقص است، علاوه بر تخلف، باید تأیید کند که کیفیت ابلاغ و اخذ دفاع از ذینفع به درستی انجام نشده و اصل انطباق رعایت نشده است. به موجب رأی صادره، پرونده مختومه می‌شود. و رسیدگی مجدد و رعایت موارد مندرج در رأی دادگاه به کمیسیون حل اختلاف گمرک ارجاع می‌شود.

و در صورتي كه رأي صادره را صحيح بداند ضمن صدور حكم به رد شكايت آن را تأييد مي نمايد.

به اختصار:

پس از طرح شکایت در دیوان عدالت اداری دو تصمیم صادر می‌شود:

1- دستور ورود به شکایت و الزام هیئت به رسیدگی مجدد

2- حکم به رد شکایت

هر دو رأی قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری می‌باشد.

لازم به توضیح است رسیدگی در دیوان عدالت اداری غایب است. در صورت نیاز طرفین توسط شعبه دعوت می‌شوند. گروه وکلای دیوان عدالت اداری علاوه بر تنظیم دادخواستها و لوایح مورد نیاز جهت اخذ رأی مثبت در پرونده های وارده به دیوان عدالت اداری اعم از هیأت های رسیدگی و تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات اداری، ماده یک صد کمیسیون، هیأت های رسیدگی به دعاوی و هیأت های تجدیدنظر رسیدگی در دعاوی تأمین اجتماعی و کمیسیون در دعاوی گمرکی سعی در حضور در محضر قاضی محترم و ارائه توضیحات شفاهی دارد. زیرا همانطور که مشخص است تأثیر گفتار حضوری بسیار بیشتر از توضیحات مکتوب است. و این بارها و تجربه در موارد گذشته ثابت شده است.